1. Τι είναι οι πανάδες;
Πανάδες είναι η κατά τόπους ακανόνιστη υπέρχρωση του δέρματος συνήθως στην περιοχή του προσώπου. Το χρώμα των βλαβών μπορεί να είναι από καφέ έως γκρίζο μπλε, ανάλογα με το χρώμα του δέρματος, την ποσότητα μελανίνης και την κατανομή της στο δέρμα. Οι βλάβες του μελάσματος χαρακτηρίζονται από αυξημένη παραγωγή και μεταφορά των μελανοσωμάτων στα κερατινοκύτταρα και αύξηση των μελανοκυττάρων.
2. Σχετίζονται με τις κηλίδες που εμφανίζονται στο δέρμα με το πέρασμα των χρόνων; Σε τι διαφέρουν;
Οι κηλίδες στους ηλικιωμένους δημιουργούνται από υπερτροφικά μελανοκύτταρα λόγω γήρανσης του δέρματος και το χρώμα τους είναι από καφέ έως μαύρο. Το δέρμα είναι θαμπό, τραχύ, λίγο παχύτερο, ξηρό, ενώ μπορεί να υπάρχουν και μικρές ευρυαγγείες. Οι κηλίδες στους ηλικιωμένους κυρίως εντοπίζονται στις ραχιαίες επιφάνειες των χεριών, αλλά μπορεί να υπάρχουν ταυτόχρονα και σε άλλα σημεία: (πρόσωπο, ράχη, πόδια).
3. Σε ποια σημεία του σώματος εμφανίζονται συχνότερα οι πανάδες;
Η δημιουργία τους αφορά εξίσου άνδρες και γυναίκες; Άνθρωποι με ανοιχτόχρωμους δερματότυπους εμφανίζουν συχνότερα πανάδες και γιατί;
Οι πανάδες εμφανίζονται συνήθως στις γυναίκες και πολύ πιο σπάνια στους άνδρες. Εμφανίζονται συνήθως στο πρόσωπο (μέτωπο, παρειές, μύτη, άνω χείλος, πηγούνι) και μερικές φορές στο λαιμό και στην εξωτερική επιφάνεια των βραχιόνων. Οι άνθρωποι με πιο σκούρο δέρμα έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν πανάδες λόγω της πιο εύκολης διέγερσης των μελανοκυττάρων και της αυξημένης παραγωγής μελανίνης. Γενικά το μέλασμα, είναι πιο συχνό σε άτομα που εκ γενετής έχουν καφέ δέρμα, σε άτομα που ζουν στην Καραϊβική καθώς επίσης και στους κατοίκους της Μεσογείου.
4. Πώς δημιουργούνται οι πανάδες; Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί τη νούμερο ένα αιτία δημιουργίας πανάδων;
Παράγοντες γενετικοί, ορμονικοί και περιβαλλοντικοί συμμετέχουν στην παθογένεση του μελάσματος (των πανάδων). Οι γυναικείες ορμόνες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο όπως δείχνει η ανάπτυξη πανάδων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καθώς επίσης και μετά τη χρήση αντισυλληπτικών. Πάντως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες δημιουργίας πανάδων είναι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου οδηγεί στην υπερλειτουργία των μελανοσωμάτων και έτσι στη θερμική βλάβη του δέρματος. Πολλοί άνθρωποι με μέλασμα δεν γνωρίζουν τη βλαβερή επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας στο απροστάτευτο δέρμα. Πολλοί επίσης δεν γνωρίζουν ότι η UVA ακτινοβολία μπορεί να διαπερνά τα τζάμια των παραθύρων και ότι χρειάζεται φωτοπροστασία και μέσα στο σπίτι.
5. Η δημιουργία των πανάδων οφείλεται και σε ορμονικούς παράγοντες και ποιοι είναι αυτοί; (π.χ. εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση κτλ.)
Οι πανάδες επηρεάζονται σημαντικά από την εγκυμοσύνη, τη λήψη αντισυλληπτικών, καθώς επίσης και από τη μη καλή λειτουργία του θυρεοειδούς. Μπορεί να σημειωθούν υφέσεις της νόσου μετά τον τοκετό ή μετά τη διακοπή των αντισυλληπτικών. Επίσης όταν οι πανάδες εμφανιστούν πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, συνήθως εξαφανίζονται μερικούς μήνες μετά τον τοκετό. Αν οι πανάδες επιμένουν μετά τον τοκετό και το τέλος της γαλουχίας, οι βλάβες είναι δυνατό να επανεμφανιστούν ή να επιδεινωθούν μετά τη λήψη αντισυλληπτικών. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η αυξημένη συχνότητα του χρώματος των πανάδων, η καφέ απόχρωση που παίρνει η μέση γραμμή της κοιλιάς και αλλαγές του χρώματος των σπίλων φαίνεται να γίνονται λόγω απάντησης των μελανοκυττάρων στα οιστρογόνα που κυκλοφορούν. Έτσι, σε πολλές περιπτώσεις, οι πανάδες υποχωρούν μετά την εμμηνόπαυση ή την ωοθηκεκτομή.
6. Υπάρχουν “ένοχα” φάρμακα για την πρόκληση πανάδων και ποιες είναι οι κατηγορίες φαρμάκων που ενοχοποιούνται;
Ενοχοποιούνται, τα αντισυλληπτικά, ορισμένα αντιβιοτικά (τετρακυκλίνες, σουλφοναμίδες), τα περισσότερα φάρμακα που χορηγούνται για τη θεραπεία της ακμής (τοπικά και συστηματικά), τα αντιεπιληπτικά, αρκετά καλλυντικά και τα αρώματα σε συνδυασμό πάντα με έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
7. Με ποιους τρόπους αντιμετωπίζεται σήμερα το πρόβλημα των πανάδων; [τόσο αυτά που μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας (συντηρητική αντιμετώπιση) όσο και οι μέθοδοι που εφαρμόζονται σε ιατρεία]. Ποια είναι η αποτελεσματικότητά τους και ποιοι οι περιορισμοί-αντενδείξεις τους;
Χρησιμοποιούνται τοπικά αποχρωματιστικές κρέμες που περιέχουν υδροκινόνη, αζελαϊκό οξύ, κογικό οξύ, τρετινοΐνη, άλλα τοπικά ρετινοειδή και η βιταμίνη C. Τελευταία, χρησιμοποιείται τοπικά και η ρουκινόλη που αναστέλλει τη σύνθεση της μελανίνης. Ταχύτερα και καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με το συνδυασμό τριών φαρμάκων που εφαρμόζονται τοπικά (υδροκινόνη, τρετινοΐνη και ένα τοπικό στεροειδές). Οι τρεις αυτές ουσίες δίνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα όταν χορηγούνται μαζί από ότι με την τοπική χορήγηση της κάθε ουσίας χωριστά. Τοπικά χρησιμοποιούνται και άλλοι συνδυασμοί (αζελαϊκό οξύ με γλυκολικό οξύ, υδροκινόνη με γλυκολικό οξύ κλπ.). Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η υδροκινόνη μπορεί να δίνεται μόνο με ιατρική συνταγή σε μορφή παρασκευάσματος και σε συγκεντρώσεις που κυμαίνονται από 3% έως 4% (για μικρό χρονικό διάστημα). Άλλοι τρόποι θεραπείας των πανάδων είναι το χημικό peeling (απολέπιση) και οι ακτίνες laser. Το χημικό peeling συνήθως γίνεται με τριχλωροξικό οξύ ή με α‑υδροξυοξέα, ενώ μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες τοπικές θεραπείες. Το laser επίσης θα πρέπει να συνδυάζεται και με άλλες τοπικές θεραπείες. Οι επεμβάσεις αυτές έχουν καλύτερα αποτελέσματα στο επιφανειακό μέλασμα ενώ έχουν φτωχά αποτελέσματα στο χοριακό ή στο μεικτό μέλασμα (επιδερμίδας-χορίου). Το χημικό peeling και το laser δεν θα πρέπει να γίνονται σε σκουρόχρωμα άτομα. Επίσης, ο γιατρός θα πρέπει να ενημερώνει τους ασθενείς ότι η ίδια η επέμβαση μερικές φορές μπορεί να δημιουργήσει αύξηση των πανάδων. Τέλος, τα άτομα που θα κάνουν αυτές τις επεμβάσεις θα πρέπει να αποφεύγουν τον ήλιο και να χρησιμοποιούν αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας.
πηγη:dermatologos-athina